સ્વામી વિવેકાનંદના બાળપણના ત્રણ પ્રસંગો
સ્વામી વિવેકાનંદના બાળપણના પ્રસંગો તેમની ઉંદાત જીવનશૈલી, મક્કમ મનોબળ અને આધ્યાત્મિકતા તરફના વલણને દર્શાવે છે. તેમના જીવનના પ્રારંભિક વર્ષો જેટલા રસપ્રદ છે, એટલા જ પ્રેરણાદાયક પણ છે. આ રહ્યા તેમના બાળપણના ત્રણ પ્રસંગો જે જીવનની વિવિધ વાસ્તવિકતાઓ તરફ દોરી જાય છે.
1. સહાસ અને નિર્ભીકતાનું દર્શન
વિવેકાનંદનો જન્મનો નામ નરેન્દ્રનાથ દત્ત હતો. નરેન્દ્ર નાનપણથી જ બેફિકર અને જુસ્સાદાર હતા. તેઓ પોતાના મિત્રો સાથે રમતી વખતે હંમેશા પરાક્રમ બતાવતા.
એકવાર તેમના ઘરમાં નાની લાઇબ્રેરીવાળા રૂમમાં બિલાડી આવી ગઈ. ઘરનાં લોકોએ કહ્યું કે, “બિલાડી પાસે જશો નહીં, તે ખતરનાક છે.” નરેન્દ્રે જોયું કે બધા બિલાડીથી ડરે છે, તો તેમણે નક્કી કર્યું કે આ ભયને દૂર કરવો છે.
તેમણે બિલાડીને જોવી અને તેને પ્રેમપૂર્વક બહાર કઢી. આ પ્રસંગે નરેન્દ્રના હિંમતભર્યા સ્વભાવ અને ભયમુક્ત મનની ઝલક મળે છે. તેમણે શીખાવ્યું કે ભય આપણી આંતરિક મર્યાદાઓનો પાય છે, જેનાથી મુક્ત થવું આવશ્યક છે.
2. સત્યની શોધ
નરેન્દ્રનાથ નાનપણથી જ સત્ય વિશે ચિંતનશીલ હતા. એકવાર તેઓ પોતાના મિત્રો સાથે રમતા હતા અને શરત લાગી કે “દેવતા વાસ્તવમાં હોય છે કે નહીં.” નરેન્દ્રના પિતાને ઘરમાં ભગવાન શિવની મૂર્તિ હતી, અને બધા મિત્રો એ કહેતા કે આ મૂર્તિ પવિત્ર છે, તેને કોઈ છૂવી શકે નહીં.
નરેન્દ્રે આ પડકાર સ્વીકાર્યો અને મૂર્તિને વળી જતા કહેવું શરૂ કર્યું, “જો તું સાચો છે તો મને સજા કર.” જોકે તેમનામાં કંઈ જ થતું નહોતું.
આ પ્રસંગે નરેન્દ્રે શીખાવ્યું કે આંધળી માન્યતાઓને પડકારવું જોઈએ અને સત્યને શોધવું જોઈએ. આ પ્રેરણા તેમના જીવનભરની ધરમશ્રદ્ધા અને તર્કસંગત માનસિકતાના સંકેતરૂપ છે.
3. સેવા અને કરુણાનું આદર્શ
નરેન્દ્રની માતા ભુવાનેશ્વરીદેવી આદરણીય અને કર્મયોગી મહિલા હતી. નરેન્દ્રને નાનપણથી જ માનવતાની સેવા શીખવવામાં આવી હતી.
એકવાર તેમના ઘરમાં એક ગરીબ યુવક ખાવા માટે દરવાજા પર આવ્યો. નરેન્દ્રના માતાએ તેને ખાવાનું આપી દીધું, પણ યુવકને કપડા ન હતાં. નરેન્દ્ર તરત જ પોતાનો નવો શાલ તેના માટે લાવી અને તેની સેવા કરી.
આ પ્રસંગ નરેન્દ્રના દયાળુ સ્વભાવને દર્શાવે છે. આ કરુણાભાવ જીવનભર સાથે રહ્યો અને તેમના જીવનમાં સર્વજન માટે સેવા એ પવિત્ર કર્તવ્ય છે એનું શીખણ પૂરું પાડ્યું.
સ્વામી વિવેકાનંદના બાળપણના આ પ્રસંગો દ્વારા આપણે તેમને મળેલી પ્રાથમિક શીખણો અને તેમનું સ્વભાવ જીવનભરમાં કેવી રીતે પ્રેરક બન્યું તે સમજીએ છીએ. તેમના જીવનના આ તબક્કા સહજતાથી પ્રેરણાનું સ્ત્રોત છે.
