પુરાણોના નામ
| No. | પુરાણોના નામ | Name of Purana |
|---|---|---|
| 1 | બ્રહ્મ પુરાણ | Brahma Purana |
| 2 | પદ્મ પુરાણ | Padma Purana |
| 3 | વિષ્ણુ પુરાણ | Vishnu Purana |
| 4 | શિવ પુરાણ | Shiva Purana |
| 5 | ભાગવત પુરાણ | Bhagavata Purana |
| 6 | નારદ પુરાણ | Narada Purana |
| 7 | મર્કંડેય પુરાણ | Markandeya Purana |
| 8 | અગ્નિ પુરાણ | Agni Purana |
| 9 | ભવિષ્ય પુરાણ | Bhavishya Purana |
| 10 | બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ | Brahmavaivarta Purana |
| 11 | લિંગ પુરાણ | Linga Purana |
| 12 | વર્ણ પુરાણ | Varaha Purana |
| 13 | સ્કંદ પુરાણ | Skanda Purana |
| 14 | વામન પુરાણ | Vamana Purana |
| 15 | કૂરમ પુરાણ | Kurma Purana |
| 16 | મત્સ્ય પુરાણ | Matsya Purana |
| 17 | ગરુડ પુરાણ | Garuda Purana |
| 18 | બ્રહ્માન્દ પુરાણ | Brahmanda Purana |
પુરાણો ભારતીય સંસ્કૃતિમાં મહત્વપૂર્ણ ગ્રંથો છે જે ધાર્મિક, પૌરાણિક, સાંસ્કૃતિક અને એતિક કથાઓ અને યથાર્થતાઓને રજૂ કરે છે. પુરાણોનો ઉદ્દેશ વિષેના પ્રાચીન જ્ઞાન, વ્રતો, અધ્યાત્મિકતા અને સમાજના નિયમો વિશે માહિતીઓ પ્રદાન કરવાનો છે. આ ગ્રંથો એવા વિદ્વાનો અને ઋષિઓ દ્વારા લખવામાં આવ્યા હતા, જેઓ શ્રદ્ધા, ધાર્મિક કાવ્ય, આત્મવિશ્વાસ અને સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓના વિસ્તરણ માટે પ્રેરિત હતા.
પુરાણોના મુખ્ય શ્રેણીઓ અને ગ્રંથો:
- વિષ્ણુ પુરાણ (Vishnu Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણમાં ભગવાન વિષ્ણુના ચમત્કારો, તેમના દશાવતાર (દસ અવતારો) અને દેવતાઓ સાથે સંકળાયેલા વિવિધ પ્રસંગોનું વર્ણન છે. વિષ્ણુ પુરાણ દુનિયા અને બ્રહ્માંડના સર્જન, અને એના યથાર્થ વિભાજનની વાત કરે છે.
- વિષય: વિષ્ણુના દશાવતારો, શ્રીષટિ, વિવિધીકરણ, ધર્મ અને પાપ, જીવન અને મરણની પદ્ધતિ, પૃથ્વી પર અવતારના અર્થ, વગેરે.
- શિવ પુરાણ (Shiva Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ ભગવાન શિવના વિવિધ રૂપો, તેમના દર્શન, અને તેઓના શુભકર્મો અને ચમત્કારોનું વર્ણન કરે છે.
- વિષય: શિવની વિભિન્ન ઉપાસનાઓ, શિવ સાથે જોડાયેલા પંચાક્ષર મંત્ર, શિવ રાત્રિ, શ્રાવણ મહિના, તેમનાં દેવસ્થાન અને દેવીઓ સાથેના સંબંધો.
- ભાગવત પુરાણ (Bhagavata Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ ભગવાન કૃષ્ણના જીવન અને તેમના શીખામણોની વાત કરે છે. એમાં કૃષ્ણના બાળકાંડ, મકન છીનવાનું, ગોકુલના કિસ્સા, અને કૃષ્ણની લીડીઓનો માર્ગદર્શક વર્ણન છે.
- વિષય: શ્રી કૃષ્ણના કાવ્ય, જન્મ, યુધ્ધ, સંગઠનો, અને શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા પાઠેલા ધર્મ અને ભક્તિ, ગોપી-ગોપાલના કિસ્સા.
- રામાયણ (Ramayana)
- વિશેષતા: આ મહાકાવ્યમાં ભગવાન રામના જીવન અને તેમના ગુલામ સત્વ વિશે વાત કરવામાં આવે છે. તેમાં શ્રી રામના પિતૃપ્રેમ, અયોધ્યાનું વિરોધ, રાવણનો વિનાશ, સીતાની પવિત્રતા, અને રામના રાષ્ટ્રના શાસન વિશેની વાર્તા છે.
- વિષય: રામના જીવનકાળ, તેનાં સથળો, તેના પત્રકાર્ય, રાવણનો નાશ, ધર્મના મૌલિક સ્વરૂપ અને સીતાના પવિત્રતા.
- મહાભારત (Mahabharata)
- વિશેષતા: મહાભારત એક નમ્ર અને ગંભીર એતિહાસિક વાર્તા છે જે પાંડવો અને કૌરવોના સંઘર્ષના પરિપ્રેક્ષ્યમાં છે. આ મહાકાવ્યમાં કૃષ્ણના ઉપદેશો, યોદ્ધાઓની કાર્યો, સમાજના નિયમો, અને હિમ્મત અને નૈતિકતા વિશેની વાત છે.
- વિષય: પાંડવો અને કૌરવોનું યુદ્ધ, ભગવાન કૃષ્ણના ભક્તિ અને કર્મ યોગના સિદ્ધાંત, યુદ્ધની વ્યાખ્યાઓ, નૈતિકતાના દાખલા.
- બ્રહ્મ પુરાણ (Brahma Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને શિવના અવતારોની વાર્તાઓ પ્રગટ કરે છે. આમાં પૃથ્વીનું સર્જન, વિભિન્ન જળધારોનું વર્ણન, વિવિધ યોગ અને મંત્રોની માહિતી આપવામાં આવે છે.
- વિષય: બ્રહ્માની સર્જન પ્રવૃત્તિ, પૃથ્વી અને બ્રહ્માંડના ગતિશીલતા, વિષ્ણુ-શિવના અવતાર, યોગ શિક્ષણ.
- અગરા પુરાણ (Agni Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ અગ્નિ દેવની મહિમા અને પૂજાનો યોગ્ય રીતનું વર્ણન કરે છે.
- વિષય: અગ્નિ ઉપાસના, યજ્ઞોને લગતી માહિતી, અને શ્રદ્ધાને જાગૃત કરવી.
- વાયુ પુરાણ (Vayu Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ વાયુ દેવની મહિમા અને પવન સાથે જોડાયેલી ધાર્મિક પરંપરાઓ વિશે છે.
- વિષય: વાયુના કાર્ય, પવન અને તેના આધારે થયાેલા કાર્યો, અને વૈશ્વિક ગતિશીલતા.
- બ્રહ્માંડ પુરાણ (Brahmand Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ બ્રહ્માંડના ઉત્પત્તિ અને તેના સૃષ્ટિપ્રક્રિયાઓની વાત કરે છે.
- વિષય: બ્રહ્માંડના અમૃત વૃદ્ધિ, બ્રહ્માંડના વિકાસની બાબતો, સિદ્ધાંત અને વૈજ્ઞાનિક વિચાર.
- કર્ણીપુરાણ (Kurma Purana)
- વિશેષતા: આ પુરાણ પરમાત્માના કર્તવ્ય, પરબ્રહ્મના મહાત્મ્ય અને અનેક દેવતાઓના દર્શનો પર છે.
- વિષય: કર્તવ્ય, દેવતાઓ અને વિધિઓ.
પુરાણોની ખાસિયતો:
- ધાર્મિક મંત્રો અને વિધિઓ: પુરાણોમાં વિવિધ મંત્રો, યજ્ઞો, પુણ્યકર્મો, અને દૈનિક ધાર્મિક વિધિઓ વિશેની માહિતી આપવામાં આવે છે.
- જ્ઞાન અને સત્કર્મો: પુરાણોમાં પ્રાચીન સમાજના જ્ઞાન અને ઉચ્ચ નૈતિક મૂલ્યો અને તેમની સ્થાપનાના માર્ગદર્શક વિચારો છે.
- કથાઓ અને ઉદાહરણો: પુરાણો વિવિધ કથાઓના માધ્યમથી પૌરાણિક સાહિત્ય, ભક્તિ, અને નૈતિક કળાઓની શીખ આપે છે.
પુરાણો માત્ર ધાર્મિક પાઠના સ્ત્રોત જ નહિ, પરંતુ ભારતીય પરંપરાઓ, ચિંતન અને સમાજના નીતિ-અર્થવિદ્યાનો પ્રભાવશાળી સ્ત્રોત પણ છે.
