જિરાફ

જિરાફ માટે વૈજ્ઞાનિક નામ Giraffa camelopardalis છે. લેટિન ભાષામાં “camelopardalis” નો અર્થ “ઉંટ જેવા શરીરવાળો અને ચિત્તા જેવા ધબ્બાવાળો પ્રાણી” થાય છે. “Giraffa” શબ્દ અરબી ભાષાના “Zarafah” પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ “અતિ ઊંચું પ્રાણી” થાય છે.

જિરાફનું વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ

રાજ્ય: Animalia
સંઘ: Chordata
વર્ગ: Mammalia
ક્રમ: Artiodactyla
કુટુંબ: Giraffidae
પ્રજાતિ: Giraffa
પ્રકાર: Giraffa camelopardalis

જિરાફની મુખ્ય જાતિઓ

વિશ્વભરમાં 4 મુખ્ય પ્રકારના જિરાફો જોવા મળે છે:

મસાઈ જિરાફ (Masai Giraffe – Giraffa tippelskirchi)
સધારણ જિરાફ (Northern Giraffe – Giraffa camelopardalis)
દક્ષિણ આફ્રિકી જિરાફ (Southern Giraffe – Giraffa giraffa)
રેટેક્યૂલેટેડ જિરાફ (Reticulated Giraffe – Giraffa reticulata)

જિરાફના શારીરિક લાક્ષણિકતાઓ

ઊંચાઈ: પુખ્ત વયનો જિરાફ લગભગ 4.3 થી 6 મીટર લાંબો હોય છે.
તકલાદી શરીર: તેનુ શરીર લાંબુ અને પાતળું હોય છે, જે તેને ઊંચા વૃક્ષોના પાંદડા ખાવા માટે અનુકૂળ બનાવે છે.
ગળું: જિરાફનું ગળું લગભગ 2 મીટર લાંબું હોય છે, છતાં તેમાં 7 જ મણકાઓ હોય છે, જે અન્ય સસ્તન પ્રાણીઓમાં પણ હોય છે.
ધબ્બાઓ: તેનાં શરીર પર શાહમૃગ જેવા ગોળ કે હીરા આકારના ધબ્બા હોય છે, જે તેને પ્રાકૃતિક શિકારીઓથી છુપાવા માટે મદદ કરે છે.
અવાજ: જિરાફ સામાન્ય રીતે ઓછા અવાજ કરે છે, પરંતુ એકબીજાની સાથે કમ્પન અને ધીમા હૂંફાળાભર્યા અવાજ દ્વારા સંચાર કરે છે.
અંખોડ (Ossicones): તેનાં માથે નાના શિંગડા જેવા રચનાઓ હોય છે, જેને “Ossicones” કહેવામાં આવે છે.

જિરાફનું રહેવાસ

આફ્રિકાના સફારી મેદાનો: કેન્યા, તાંઝાનિયા, દક્ષિણ આફ્રિકા અને નમિબિયાના ખૂલ્લા મેદાનોમાં રહે છે.
સુકા જંગલો: ગિરા પ્રદેશનાં વૃક્ષોથી ભરેલા મેદાનોમાં જોવા મળે છે.

જિરાફનું ખોરાક

શાકાહારી: જિરાફ મુખ્યત્વે વૃક્ષોના પાંદડા, ફૂલ, શાકભાજી અને ફળો ખાય છે.
પ્રિય ખોરાક: તે એકેશિયા વૃક્ષ (Acacia Tree) ના પાંદડા ખાવાનું ખૂબ પસંદ કરે છે.
દાંત અને જીભ: તેની જીભ 45 સેમી લાંબી હોય છે, જેની મદદથી તે કાંટાળાં પાન પણ સરળતાથી ખાઈ શકે.

જીવંત રહેવાની ક્ષમતા

સૌથી ઊંચું જમીન પર જીવતું પ્રાણી: તેની ઊંચાઈના કારણે તે દૂર સુધી જોઈ શકે છે અને શિકારીઓથી બચી શકે છે.
ઝડપ: તે 55 કિ.મી. પ્રતિ કલાક દોડવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
જળ વિના ટકી રહેવાની શક્તિ: તે ઉંટની જેમ કેટલાક દિવસો સુધી પાણી વિના જીવી શકે છે.

પ્રજ્નન અને જીવનચક્ર

ગર્ભાવસ્થા: જિરાફની ગર્ભાવસ્થા 15 મહિના સુધી રહે છે.
બાળકો: એક સમયગાળા પછી, સ્ત્રી જિરાફ એક 1.8 મીટર ઊંચો અને 100 કિ.ગ્રા. તોલાવાળો બચ્ચો જન્માવે છે.
આયુષ્ય: જિરાફ સામાન્ય રીતે 25 થી 30 વર્ષ સુધી જીવશે છે.

જિરાફ અને માનવજાત

સાંસ્કૃતિક મહત્વ: જિરાફ આફ્રિકા, ચીન અને મિસરમાં પ્રાચીન કાળથી પૂજનીય પ્રાણી રહ્યું છે.
અભ્યારણ્ય અને પ્રોટેક્શન: જિરાફ માટે કેન્યા, તાંઝાનિયા અને દક્ષિણ આફ્રિકા જેવા દેશોમાં રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો અને અભ્યારણ્યો બનાવવામાં આવ્યા છે.

જિરાફ માટે સંરક્ષણ પ્રયત્નો

IUCN રેડ લિસ્ટ: કેટલીક પ્રજાતિઓ “સંકટગ્રસ્ત” શ્રેણીમાં મૂકવામાં આવી છે.
અંતરરાષ્ટ્રીય સંરક્ષણ: Wildlife Conservation Society (WCS) અને WWF દ્વારા જિરાફ બચાવ માટે પ્રયાસો ચાલી રહ્યા છે.

જિરાફ વિશે રસપ્રદ તથ્યો

જિરાફ એક સમયે ફક્ત 10 મિનિટ સૂઈ શકે છે.
જિરાફના હૃદયનું વજન લગભગ 11 કિ.ગ્રા. હોય છે.
તેની જીભ કાળી અને ઘેરી હોય છે, જેથી તે તડકામાં બળી ન જાય.
જિરાફ છલાંગ મારીને 2 મીટર ઊંચાઈ સુધી ઉછળી શકે છે.

જિરાફ દુનિયાનું સૌથી ઊંચું અને અનોખું પ્રાણી છે, જે તેની સુંદરતા અને વિશિષ્ટ લાક્ષણિકતાઓ માટે જાણીતું છે.