હાસ્ય ટૂંકી વાર્તા
ગોપાલ ભાર અને રાજાની અજબી ઈચ્છા
એક સમયે બંગાળમાં કૃષ્ણચંદ્ર નામના એક ન્યાયપ્રિય અને રજવાડી રાજા રાજ્ય કરતા. તેમની રાજસભામાં અનેક બુદ્ધિશાળી અને વફાદાર સભ્યો હતા, પરંતુ ગોપાલ ભાર સૌથી વધુ જાણીતા હતા. ગોપાલ ભાર તેમના તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ અને હાસ્યપ્રિયતાના કારણે રાજાને ખૂબ જ પ્રિય હતા.
એક દિવસ, રાજાને એક અજબી ઈચ્છા થઈ. રાજાએ આખી સભાને સંબોધીને કહ્યું, “મને આવું કંઈક ખાવું છે, જે મીઠું પણ હોય અને ખારું પણ!”
આ ઉટપટાંગ ઈચ્છા સાંભળીને સૌ સભાસદ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. અમુકે વેવિધ વાનગીઓ સૂચવી, પણ કોઈ પણ ભોજન એવી શરતને પૂરી કરી શક્યું નહીં. આખી રાજસભામાં શાંતી છવાઈ ગઈ, કારણ કે કોઈને પણ સમાધાન સૂઝતું નહોતું.
ગોપાલ ભાર શાંતિથી બેસીને રાજાના ઉદ્દેશ્યને સમજવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. થોડા સમય બાદ, તેમણે રાજાને પૂછ્યું, “મહારાજ, આપની આજ્ઞા છે કે તે મીઠું પણ હોવું જોઈએ અને ખારું પણ. આપ થોડી રાહ જુઓ, હું એ વાનગી લાવીશ.”
અગાઉ રાજાએ ગોપાલ ભરાની બુદ્ધિ અને ચતુરાઈ જોઈ હતી, એટલે તેમણે તેના જવાબની રાહ જોઈ. થોડીવારમાં, ગોપાલ એક પ્લેટ લઈને હાજર થયો, જેમાં ખાંડ અને મીઠું અલગ-અલગ રાખેલું હતું.
“મહારાજ, લેજો, ખાંડ અને મીઠું! ખાંડ મીઠી છે અને મીઠું ખારું છે. જો આપ બંને સાથે ખાશો, તો આપની ઈચ્છા પુરી થઈ જશે!”
રાજા ગોપાલની ચતુરાઈ જોઈને હસી પડ્યા. “વાહ ગોપાલ! તું ફરી એકવાર સાબિત કરી દીધું કે તારી બુદ્ધિ અપ્રતિમ છે.”
રાજાએ ગોપાલને પુરસ્કાર આપ્યો, અને આખી રાજસભા હાસ્યથી ગૂંજી ઉઠી. ગોપાલ ભાર ફરી એકવાર પોતાની બુદ્ધિથી રાજાને અને સભાસદોને મોહિત કરી ગયા.
તેનાલીરામ અને લાલચી વેપારી
વિજયનગર રાજ્યમાં કૃષ્ણદેવ રાયનો શાસન હતું, અને તેમની રાજસભામાં સૌથી હોશિયાર અને વિવેકી વ્યક્તિ તેનાલીરામ હતા. તેનાલીરામ પોતાની તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ અને વાકપટુતાના કારણે ખૂબ જ પ્રખ્યાત હતા.
એક દિવસ, રાજાના દરબારમાં એક વેપારી આવ્યો. એ વેપારી ખૂબ જ લાલચી હતો અને લોકોથી વધુ પૈસા લેવાના જુગાડ શોધતો. રાજાને મળીને તેણે કહ્યું, “મહારાજ, હું એક ખાસ પ્રકારનું તેલ લાવ્યો છું, જે માણસને ક્યારેય બુઢ્ઢું થવા નથી દેતું!”
રાજા હસીને બોલ્યા, “આવું કેવી રીતે શક્ય છે?”
વેપારીએ જવાબ આપ્યો, “મહારાજ, આ તેલ મારી ખાસ સંસ્કૃતિ પ્રમાણે બનાવવામાં આવ્યું છે. જે પણ આ તેલ વાપરે છે, તે ક્યારેય વૃદ્ધ થતો નથી!”
દરબારમાં બેઠેલા બધા સભાસદો આ વાત સાંભળીને આશ્ચર્યમાં પડી ગયા. કેટલાકે વિશ્વાસ રાખ્યો, જ્યારે કેટલાકે શંકા વ્યક્ત કરી.
તેનાલીરામ હંમેશા રાજાને મૂર્ખ બનાવનારા લોકોને પકડવામાં તત્પર રહેતા. તેમણે વેપારી પાસે જઇને કહ્યું, “જો આ તેલ ખરેખર જાદૂઈ હોય, તો તમે તો હજી યુવાન હોવું જોઈએ! તમે કેટલાં વર્ષ જૂના છો?”
વેપારી હડબડી ગયો અને બોલ્યો, “હું પચાસ વર્ષનો છું!”
તેનાલીરામ હસીને બોલ્યા, “તો પછી તમે એ તેલ વર્ષોથી કેમ વાપરતા નથી? જો તેલ ખરેખર જાદૂઈ હોત, તો તમે હજી પણ યુવાન હોવ!”
વેપારીનું કથન સાંભળીને બધા સભાસદો હસવા લાગ્યા.
રાજા પણ હસ્યા અને બોલ્યા, “તેનાલીરામ, તું ફરી એકવાર સાબિત કરી દીધું કે તું ચતુર છે. આ વેપારી માત્ર લાલચના કારણે આપણું શોષણ કરવા આવ્યો છે!”
રાજાએ વેપારીને સજા આપી અને પ્રજા સાથે છેતરપિંડી કરવા માટે તેને રાજ્યમાંથી કાઢી મૂક્યો. રાજાએ ફરી એકવાર તેનાલીરામની બુદ્ધિની પ્રશંસા કરી.
કુમારશી અને ખોટું ભણતર
એક ગામમાં કુમારશી નામનો એક દીકરો રહેતો. તે ખૂબ જ હોંશિયાર અને તેજસ્વી હતો, પણ થોડો આળસુ પણ હતો. કુમારશી પુસ્તકો વાંચવામાં રસ રાખતો, પરંતુ તે સાચું ભણવાને બદલે શોર્ટકટ શોધવા માટે પ્રયત્ન કરતો.
એક દિવસ, કુમારશીના મિત્રએ તેને કહ્યું, “મારે એક ગુપ્ત રીત ખબર પડી છે, જેના દ્વારા તું મહેનત કર્યા વિના જ બધું યાદ રાખી શકે છે!”
કુમારશી આશ્ચર્યચકિત થઈને પૂછ્યું, “એવી શી રીત?”
મિત્રે હસીને કહ્યું, “તને કોઈ પણ વિષય યાદ રાખવાનો હોય, તો બસ નકલો કરવાની ટેવ પાડી લે. પરીક્ષામાં સારા માર્ક્સ આવવા માટે મહેનત કરવાની જરૂર નથી, બસ ખોટું ભણતર અપનાવી લે!”
આ વાત સાંભળીને કુમારશી શરૂઆતમાં સંકોચાયો, પણ પછી તેને લાગ્યું કે આ રીત સરળ છે અને તેને આ અજમાવી જોઈએ. કુમારશીએ ખોટું ભણતર અપનાવી લીધું અને પરીક્ષામાં સારા ગુણ મેળવ્યા. તે ખુશ હતો કે હવે તેને મહેનત કરવી નહી પડે.
કોઈક મહિના પછી, ગામમાં એક મોટી વિદ્વત્તા સ્પર્ધા યોજાઈ. ગામના તમામ મોટા વિદ્વાનો અને શાહીઓ પણ એ સ્પર્ધા જોવા માટે આવ્યા હતા. કુમારશી પોતાના ઘમંડમાં હતો કે તે બધાં પ્રશ્નોના જવાબ આપી શકશે.
સ્પર્ધા શરૂ થઈ અને પ્રખ્યાત પંડિતોએ કઠિન પ્રશ્નો પૂછવાનું શરૂ કર્યું. પ્રથમ પ્રશ્ન આવ્યો: “પાણી અને હવામાં કયો તત્વ સૌથી મહત્વનો છે?”
કુમારશીએ નકલો કરી હોય એવા જવાબો શોધવા પ્રયત્ન કર્યો, પણ આ પ્રશ્ન માટે તેના પાસે કોઈ તૈયાર જવાબ નહોતો. તે ગભરાઈ ગયો અને ખોટો જવાબ આપી બેઠો.
જજોએ તેને વધુ પ્રશ્નો પૂછ્યા, પણ કુમારશી એક પણ યોગ્ય જવાબ આપી શક્યો નહીં. આખરે જજોએ કહ્યું, “નકલો કરવાથી તું અંશક રુપે સારા ગુણ મેળવી શકે છે, પણ સાચા જ્ઞાન વિના તું ક્યારેય સફળ નહીં થઈ શકે!”
કુમારશીને સમજાઈ ગયું કે ખોટું ભણતર તેને દૂર લઈ જઈ રહ્યું છે. તે નક્કી કરી લે છે કે હવે સત્યનિષ્ઠ અને મહેનતથી ભણશે. થોડા વર્ષો પછી, તેની મહેનત અને જ્ઞાનના કારણે, તે એક મહાન વિદ્વાન બની ગયો.
આજે કુમારશી બીજા વિદ્યાર્થીઓને પ્રેરણા આપે છે કે સાચું જ્ઞાન જ જીવનમાં સાચો માર્ગ બતાવે છે.
ગઢવી અને ચોરની ચતુરાઈ
એક ગામમાં રણછોડ ગઢવી નામનો એક જાણીતા કવિ અને વિદ્વાન રહેતા. તેઓ અત્યંત બુદ્ધિશાળી અને ચતુર હતા. તેમના ઘરમાં ઘણી કિંમતી વસ્તુઓ અને નાનાં-મોટાં ધન સંપત્તિ હતી, જેના કારણે ગામના કેટલાક ચોરો તેમના ઘરને લૂંટવાની તક શોધી રહ્યા હતા.
એક રાત્રે, ત્રણ ચોરો મળીને ગઢવીના ઘરમાં ઘૂસવાની યોજના બનાવી. ચોરોએ વિચાર્યું કે ગઢવી તો માત્ર કાવ્યો અને કથાઓ લખવામાં વ્યસ્ત રહે છે, તેને એ ખબર નહીં પડે કે કોઈ ઘરમાં પ્રવેશી ગયું છે.
જેમજેમ રાત્રિ ગાઢ થઈ, ચોરો હળવે હળવે ગઢવીના ઘરમાં પ્રવેશ્યા. પણ ગઢવી એકદમ ચતુર હતા. તેમણે થોડીવાર પહેલાં જ શંકા કરી હતી કે કોઈ રાત્રે ઘર લૂંટવા આવવાની શક્યતા છે. તેથી, તેઓ જાગી ગયા અને એક મજેદાર યુક્તિ વિચારવા લાગ્યા.
ગઢવીએ પોતાના કવિતાલેખનના શૈલીનો ઉપયોગ કરીને, એક મોટું પેઇપર લીધું અને તેમાં આ રીતે લખ્યું:
“જે વાણિયો હેમચંદ્રની દુકાનમાં મીઠાઈ લેવા ગયો હતો, તે જ ચોર આજે મારાં ઘરમાં પ્રવેશી ગયો છે. પરંતુ હું આંય બેસી રહ્યો છું, કારણ કે જે ચતુર છે તે હંમેશા જીતે છે.”
ગઢવીએ એ કાગળ દરવાજાની અંદર ચોરો જોતાં હોય ત્યાં મૂકી દીધું.
જેમજેમ ચોરોએ ઘરમાં શોધખોળ શરૂ કરી, તેમ જ તેમની નજર એ લખાણ પર પડી. તેઓ ચકિત થઈ ગયા. તેમને લાગ્યું કે ગઢવી કોઈ જાદુગર કે તાંત્રિક છે, જે તેમના દરેક હલન-ચલન વિશે પહેલેથી જ જાણે છે. એક ચોર તો એમ પણ કહેવા લાગ્યો, “આ માણસ સામાન્ય નથી, તે કદાચ આપણા ભવિષ્ય વિશે પણ બધું જાણે છે!”
ચોરોમાંથી એકએ કહ્યું, “જો આપણે અહીં વધુ સમય રોકાઈશું તો કદાચ તે અમને પકડી પાડશે અથવા કોઈ જાદૂઈ યુક્તિથી અમારું ભાન ઉઠાવી દેશે!”
આટલી વાત સાંભળીને ત્રણેય ચોર ડરી ગયા અને તરત જ ત્યાંથી નાસી ગયા.
ગઢવી હસી પડ્યા અને વિચાર્યું, “સાચી બુદ્ધિ અને ચતુરાઈથી, ગમે તેવા મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓથી નીકળવું શક્ય છે!”
આ ઘટના પછી, ગામમાં ચોરોનું આતંક ઓછી થઈ ગયું, અને બધાએ ગઢવીની બુદ્ધિશાળી યુક્તિની પ્રશંસા કરી.
ધૂર્ત અને શાહુકાર
એક ગામમાં નટવર નામનો એક ચતુર અને કપટી માણસ રહેતો હતો. તે હંમેશા સહેલા રસ્તે ધન કમાવવાની યોજનાઓ રચતો અને લોકોની ચતુરાઈથી મજાક ઉડાવતો. ગામમાં ધનજી શાહુકાર નામનો એક સમૃદ્ધ અને બુદ્ધિશાળી વેપારી હતો, જેની મહાનતા અને દયાળુતા માટે ગમે ત્યાં વખાણ થતું.
નટવરે વિચાર્યું કે જો તે ધનજી શાહુકારને મૂર્ખ બનાવી શકે, તો ગામમાં તેની ચતુરાઈ પ્રખ્યાત થઈ જશે અને સાથે સાથે ઘણું ધન પણ મેળવી શકશે. તેથી, તેણે એક યોજના બનાવી.
એક દિવસ, નટવર શાહુકારની દુકાન પર ગયો અને કહેવા લાગ્યો, “શેઠજી, મારી પાસે એક અત્યંત વિલક્ષણ શિલ્પ છે, જે જેવો ચાહે તેવો રૂપ ધારણ કરી શકે છે. જો તમે તેને ખરીદી લો, તો તમારા ગોધામ અને દુકાનમાં સમૃદ્ધિ આવશે!”
શાહુકાર હસી પડ્યો અને કહ્યું, “વાહ! જો તું એવું શિલ્પ બતાવી શકે, તો હું તેને ખરીદીશ. પણ એક શરત છે, જો તે ખરેખર એવા રૂપ ધારણ ન કરી શકે, તો તું મને દંડ ભરશો.”
નટવર તૈયાર થઈ ગયો. તેણે પોતાની ચાલાકીથી એક સાધારણ પથ્થરનું શિલ્પ લાવ્યું અને શાહુકારને બતાવ્યું. શાહુકાર એક ક્ષણ માટે વિચારમાં પડી ગયા અને પછી બોલ્યા, “આ શિલ્પ તો એક જ રૂપમાં છે, તો તે બીજું રૂપ કેમ ધારણ કરી શકે?”
નટવરે તરત જ જવાબ આપ્યો, “શેઠજી, તમે ધીરજ રાખો. આ શિલ્પનું રહસ્ય એ છે કે જો તમે તેને ઊંડા કૂવામાં મૂકો, તો તે પાણીનું રૂપ ધારણ કરી લેશે!”
શાહુકાર આ વાત સાંભળીને હસવા લાગ્યા. “અરે, એ તો સહેજ પણ ચમત્કાર નથી. પથ્થર પાણીમાં નાખવાથી પાણીની જેમ દેખાય, એ તારી ચતુરાઈ નથી, મારી આંખો છે!”
ગામના બધા લોકો શાહુકારની બુદ્ધિ અને નટવરના ઠગાઈ ભરેલા વલણને જોઈને હસવા લાગ્યા. નટવરને શરમ લાગી અને તે ત્યાંથી ભાગી ગયો.
આ ઘટનાથી સાબિત થયું કે સત્ય હંમેશા જીવે છે અને ચતુરાઈથી કોઈને છેતરવું શક્ય નથી.
મૂર્ખ ભીંસ અને તેના માલિકની સમજ
એક ગામમાં ભગત નામનો એક ખેડૂત રહેતો હતો. તે પરિશ્રમી અને ગૌપ્રેમી હતો. તેના ગૌશાળામાં અનેક ગાય અને ભેંસો હતાં, પણ તેમાં એક ભીંસ ઘણી જ મૂર્ખ અને જીદી હતી. તેનો સ્વભાવ એવો હતો કે ન તો યોગ્ય સમયે ખાય, ન તો કામમાં આવે, અને જ્યારે મન થાય ત્યારે તોફાન મચાવે.
ભગતે ઘણી મહેનત કરીને તેને શિખવવાનો પ્રયાસ કર્યો, પણ ભીંસ કોઈપણ રીતે શાણું બનવા તૈયાર નહોતી. જો એને ખેતર સુધી લઇ જવામાં આવે, તો તે રસ્તામાં જ બેસી રહે. જો એની જોડે હળ લેવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવે, તો તે ઊભી રહેતી પણ નહી. તેની આ હરકતોથી ભગત ખૂબ પરેશાન થયો.
એક દિવસ, ભગત પોતાના મિત્ર રામુ કાકા પાસે ગયો અને કહ્યું, “મારી આ ભીંસનું શું કરવું? હું એને કંઈ પણ સમજાવું તો પણ ના સમજાય.”
રામુ કાકા હસી પડ્યા અને બોલ્યા, “ભાઇ, મૂર્ખ જીવ કે માણસ માટે લાકડીની જરૂર પડે, પણ સમજદાર માટે માત્ર મીઠા શબ્દો જ પૂરતા છે. તું લાકડી છોડ અને કાળજીપૂર્વક એને સમજાવવાનો પ્રયાસ કર.”
ભગત એ વાત સાંભળીને વિચારમાં પડી ગયો. તે ઘેર ગયો અને તે દિવસે ભીંસ સાથે પ્રેમભર્યું વર્તન કર્યું. એણે એને સારી ગાસચારો ખવડાવ્યો, પાણી પીવડાવ્યું અને પ્રેમથી ધીમા અવાજે કહ્યું, “તું મારી મજબૂરી નથી, મારો સાથી છે. તું જો સારો વર્તન કરશો, તો તને પણ સુખ મળશે.”
ક્યારેક પ્રેમ એ જ શસ્ત્ર બની જાય. થોડા દિવસમાં ભીંસનું વર્તન બદલાઈ ગયું. હવે તે ભગતની સાથે સહકાર આપવા લાગી. હળ ખેંચવા તૈયાર થઈ, સમયસર ખાવા લાગી અને તોફાન કરવાનું બંધ કરી દીધું.
આ ઘટનાથી ભગતને સમજાયું કે કોઈને પણ શિખવવા માટે ગુસ્સો કે દંડ નહીં, પણ સહાનુભૂતિ અને સમજ જરૂરી છે.
