મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ | Mahatma Gandhi Essay in Gujarati

મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ

મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, જેને મહાત્મા ગાંધી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, ભારતના રાષ્ટ્રપિતા અને 20મી સદીના મહાન નેતાઓમાંના એક હતા. ગાંધીજી એ સત્ય અને અહિંસાના માર્ગ પર ચાલીને ભારતને બ્રિટિશ શાસનથી મુક્તિ અપાવી. ગાંધીજીના જીવન અને સિદ્ધાંતોનો વ્યાપક પ્રભાવ માત્ર ભારત સુધી સીમિત નથી રહ્યો, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં પણ લોકો માટે પ્રેરણાસ્ત્રોત બન્યા છે.

પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ

મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર, 1869ના રોજ, પોરબંદર, ગુજરાતમાં થયો હતો. તેમના પિતા કરમચંદ ગાંધી પોરબંદરના દીવાન હતા અને માતા પુતલિબાઇ ધાર્મિક સ્વભાવની હતી, જેના કારણે ગાંધીજી ઉપર ધાર્મિક અને નૈતિક મૂલ્યોનો ખૂબ જ પ્રભાવ રહ્યો.

ગાંધીજીની પ્રાથમિક શિક્ષણ પોરબંદર અને રાજકોટમાં થઈ હતી. તેઓ અદભૂત વિદ્યાર્થી હતા નહીં પરંતુ ભણવા માટે તેમની વિશેષ ઇચ્છા હતી. 1888માં, 19 વર્ષની વયે, ગાંધીજી કાયદાની further education માટે ઈંગ્લેન્ડ ગયા. ત્યાં જ તેમણે પશ્ચિમી સંસ્કૃતિનો અભ્યાસ કર્યો અને તેમ છતાં પોતાના ભારતીય મૂળ સાથે જોડાયેલા રહ્યા. 1891માં તેઓ વકીલ તરીકે ભારત પરત આવ્યા.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં રહીતા સમય

1893માં, ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકામાં કામ કરવા ગયા, જ્યાં 21 વર્ષ જેટલો સમય વિતાવ્યો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં જ તેમને જાતિવાદ અને તુચ્છ વર્તનનો અનુભવ થયો. ટ્રેનમાં પ્રથમ શ્રેણીનું ટિકિટ હોવા છતાં, માત્ર તેમના રંગભેદના કારણે તેમને ટ્રેનમાંથી ઉતારી દેવામાં આવ્યા. આ ઘટના તેમની જીંદગીનું મહત્વપૂર્ણ મોરપ્રસ્ત્રી બની.

ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકામાં રહેલા ભારતીયો માટે સન્માન અને ન્યાય માટે લડ્યા. ત્યાં જ તેમણે “સત્યાગ્રહ”ની વિચારધારા વિકસાવી, જે પછીના સમયમાં તેમની પ્રાથમિક લડતની ધોરી નીતિ બની.

ભારતની મુક્તિ સંઘર્ષ

1915માં, મહાત્મા ગાંધી ભારત પરત આવ્યા. તેઓ અહીં સરવર્ષમાં વ્યાપક દમન અને શોષણ સામે લડવા માટે કૂદી પડ્યા. ભારત પરત ફર્યા બાદ, તેમણે સમગ્ર દેશમાં ફરવા અને સ્થાનિક લોકોની સમસ્યાઓ અને જરૂરિયાતો સમજવાની શરૂઆત કરી.

1920ના દાયકામાં, ગાંધીજીના નેતૃત્વ હેઠળ, અહિંસક પ્રતિકારનું મંડળ શરૂ થયું. તેઓ બ્રિટિશ શાસન સામેના નાગરિક અસહકાર, નમક કાયદાનો વિરોધ (દાંડી કૂચ), અને ખાદીનો પ્રચાર જેવા આંદોલનોની આગેવાની કરવાના હતા. ગાંધીજીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય હતો કે શોષિત લોકોમાં આત્મવિશ્વાસ અને આત્મનિર્ભરતા જગાડવી.

અહિંસા અને સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતો

ગાંધીજીના અહિંસા અને સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતો તેમની લડતના મંડાણ હતા. તેઓ માને છે કે જો અન્યાયનો વિરોધ કરવો હોય, તો તેને આક્રોશ અને હિંસા વિના, શાંતિપૂર્ણ રીતે કરવો જોઈએ.

અહિંસાનો અર્થ છે કે કોઈપણ પ્રકારની હિંસા ન કરવી. તેઓ માને છે કે હિંસા નફરત અને કૌરવ ભાવે જન્મતી હોય છે. સત્યાગ્રહ એટલે કે સત્યના પથ પર ચાલીને વિરૂદ્ધીઓ સામે અડગ રહેવું. ગાંધીજીએ વિશ્વભરમાં આ વિચારસરણીને વ્યાપક પ્રસિદ્ધિ અપાવી.

દાંડી કૂચ અને નાગરિક અસહકાર

1930માં મહાત્મા ગાંધી એ નમક કાયદા વિરુદ્ધ દાંડી કૂચનો આરંભ કર્યો. તેમણે 240 માઇલ સુધી પગપાળા દાંડી સુધીની મુસાફરી કરી અને આંદોલનકારીઓને નમક કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. આ ઘટના દેશભરમાં સ્વતંત્રતા માટેની લડતનું પ્રતિક બની.

1931માં ગાંધીજી લંડનમાં બ્રિટિશ સરકાર સાથે જલસો (Round Table Conference)માં ભાગ લેવા ગયા, પરંતુ કોઈ મહત્ત્વપૂર્ણ પરિણામ ન નીકળી શક્યું. તેમ છતાં, તેમના શાંતિપૂર્ણ આંદોલન અને ધીરજથી વિપક્ષીઓ પર પણ પ્રભાવ પડ્યો.

ભારતના વિભાજન અને અંતિમ વર્ષો

ભારતને 1947માં સ્વતંત્રતા મળી, પરંતુ દેશનું વિભાજન દુખદ સ્વરૂપમાં નોંધાયું. ભારત અને પાકિસ્તાન બે અલગ રાષ્ટ્ર બન્યા, અને ધર્મના આધારે દ્વેષ અને હિંસા ફેલાઈ. ગાંધીજી વિભાજનના આ યુગમાં ખૂબ જ દુઃખી થયા. તેઓ હિંસાને રોકવા માટે વ્યક્તિગત રીતે દમનગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં ગયા.

30 જાન્યુઆરી, 1948ના રોજ, ગાંધીજીને નાથુરામ ગોડસેએ દિલ્લીમાં ગોળી મારીને હત્યા કરી. તેમની મૃત્યુએ સમગ્ર વિશ્વને વિભ્રમમાં મૂક્યું, કારણ કે તેઓ સત્ય અને અહિંસાના મુખ્ય આધાર હતા.

ગાંધીજીની પ્રભાવતા

ગાંધીજીના જીવનના સિદ્ધાંતોને માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં અપનાવવામાં આવ્યા છે. નેલ્સન મંડેલા, માર્ટિન લ્યુથર કિંગ જુનિયર જેવા નેતાઓએ તેમની નીતિઓમાંથી પ્રેરણા લીધી અને સમાજમાં ન્યાય અને સમાનતાને સ્થાપિત કરવા માટે શાંતિપૂર્ણ પ્રતિકારનો માર્ગ અપનાવ્યો.

ગાંધીજી માને છે કે “તમે એ બનો, જે તમે દુનિયામાં જોવા માંગો છો.” તેમના આ મૂલ્યસભર વિચારો આજે પણ વ્યક્તિગત અને સામાજિક સ્તરે પ્રેરણાદાયી છે.

મહાત્મા ગાંધીનું જીવન અને તેમના વિચારો વિશ્વ માટે એક અનમોલ વારસો છે. તેઓએ નિર્ભયતાથી સત્યના માર્ગ પર ચાલવાનો સંદેશ આપ્યો અને અહિંસા દ્વારા કોઈપણ સત્તા સામે જીતવાની શક્તિ બતાવી. ગાંધીજીનું જીવન દર્શાવે છે કે કેવી રીતે એક વ્યક્તિ, તેના આદર્શો અને ધીરજ સાથે, સમગ્ર રાષ્ટ્રને બદલવા અને આખા વિશ્વ પર પ્રભાવ પાડવાની ક્ષમતા ધરાવતું હોય છે.